Z neslinin elektromanyetik radyasyon algısı düşük çıktı!
Üsküdar Üniversitesi Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı (ERMA) Araştırması, değişik sonuçlarıyla dikkat çekti
Üsküdar Üniversitesi Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı (ERMA) Araştırması, değişik sonuçlarıyla dikkat çekti. 18 ile 72 yaş ortasındaki 1187 kişi ile gerçekleştirilen araştırmada “sosyal medya kuşağı” olarak isimlendirilen Z jenerasyonunun araştırmada elektromanyetik radyasyon ve buna yönelik maruziyet algıları düşük çıktı. Yaş arttıkça farkındalık, şuur, kaygı düzeyi ve buna yönelik tedbir alma algısı artarken, toplumsal medya jenerasyonunun en telaş etmeyen jenerasyon olduğu, tedbir almaya yönelik algı düzeyleri de öteki jenerasyonlara oranla daha düşük. Uzmanlar, gençlerin sıklıkla kullandıkları cep telefonu, airpods kulaklık üzere teknolojik araçların yaydığı elektromanyetik radyasyona karşı dikkatli olmaya davet ediyor.
Üsküdar Üniversitesi Türkiye’de 1187 iştirakçi ile “Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı” araştırması gerçekleştirdi. Araştırmayı Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Osman Çerezci ile Bağlantı Fakültesi Yeni Medya ve Gazetecilik Kısmı Öğretim Üyesi ve Ölçek Geliştirme Koordinatörü Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal yürüttü.
Araştırmaya 1187 kişi katıldı
Araştırmada bilgiler “Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı Ölçeği (ERMA-Ö)” ile toplandı. Gönüllülük unsuruna nazaran rastlantısal örnekleme yolu ile oluşturulan yaşları 18-72 ortasındaki bin 187 kişi elektronik ortamdan araştırmaya katıldı.
Genç neslin algı düzeyi düşük çıktı
Üsküdar Üniversitesi Mühendislik ve Tabiat Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Osman Çerezci, araştırmanın “farkındalık”, ”bilinçlilik” ve “endişe” tematik manaları ile tahlil edildiğini belirterek “Araştırma raporundan özellikle yaş ve eğitim seviyesine göre farklı EMR maruziyet algısı ortaya çıkmıştır. Özellikle genç kuşağın elektromanyetik radyasyon maruziyetine dair algı seviyesinin düşük çıkması dikkat çekmektedir.” dedi.
Prof. Dr. Osman Çerezci: “Elektromanyetik radyasyon kirliliği insanlığı tehdit ediyor”
Teknolojik gelişmelerin yaşama sağladığı kolaylıklar münasebetiyle insanları birçok elektronik aygıta bağımlı hale getirdiğini kaydeden Prof. Dr. Osman Çerezci, “Elektriksel cihazları kullanırken çevreye yayılan elektromanyetik radyasyon kirliliği insan sağlığını etkileyebilecek seviyede yeni bir çevre sorunu olmaya doğru yükseliyor. Cep telefonları, baz istasyonları ve diğer iletişim araçlarının kullanımın sıklığına bağlı olarak insanlar dijital dünyanın çevresel atığı olan elektromanyetik kirliliğin atmosferine girmektedir.” dedi.
Prof. Dr. Osman Çerezci: “Dijital dünyadan yayılan bir salgın”
Elektromanyetik alan kirliliğine karşı hudut bedel uygulayan ülkelerin hassaslık yaklaşımlarının da farklı olduğunu kaydeden Prof. Dr. Osman Çerezci, “Elektromanyetik radyasyon maruziyet limitlerinin toplumun her kısmına tıpkı düzeyde inanç verebilmesi tartışılmaktadır. Dünya Sıhhat Örgütü elektromanyetik alanları 2B sınıfı kanserojen olarak belirlemiştir. Uzun vadeli elektromanyetik radyasyon maruziyeti kaynaklı sıhhat sıkıntılarını yaşamamak için şuurlu teknoloji kullanıcısı olmaya ihtimam gösterilmesi yani ferdî tedbirler almak kıymetlidir. Elektromanyetik kirliliğin dijital dünyadan yayılan bir salgın olduğu unutulmamalıdır.” ihtarında bulundu.
Prof. Dr. Osman Çerezci: Genç jenerasyon için farkındalık çalışması yapılmalıdır
Teknolojinin çok süratli gelişmesine paralel olarak genç neslin ömrü boyunca daha fazla EMA tesirinde kalacak olmasının eğitim çağındaki gençlerimiz için dikkate alınması gereken bir risk olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Osman Çerezci, “Bu nedenle eğitim çağındaki çocuklarımıza farkındalık çalışması yapılması önemlidir. Bu anket çalışması sağlıklı kuşakların yetişmesine katkı vermek için MEB ile iş birliği yapma çağrısı olarak kabul edilebilir. EMR nerede? Okulda mı, evimizde mi, ofisimizde mi? EMR her yerde. Zaman, EMA maruziyetinin farkına varma, kendimizi ve ailelerimizin sağlığını korumak için farkına varma ve doğru pratik önlem alınması zamanıdır.” dedi.
Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal:
İletişim Fakültesi Yeni Medya ve Gazetecilik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal ise şimdiye kadar dijital teknolojilerin kullanımını cep telefonu kulanım alışkanlıkları, toplumsal medyanın tesirleri üzere mevzuları bağlantı, sosyoloji, psikoloji üzere disiplinler tarafından ele aldıklarını belirterek şunları söyledi:
“İletişim teknolojilerinin elektromanyetik radyasyon maruziyeti açısından ele alındığı bu algı çalışması, farkındalık oluşturmada kıymetli bir adım oldu. Bu araştırma kapsamında toplumsal bilimler ile mühendislik bilimi iş birliğinde Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısını ölçebileceğimiz geçerli ve sağlam bir ERMA Ölçeği geliştirdik. Toplumsal medya jenerasyonu olarak isimlendirdiğimiz Z jenerasyonunun bu araştırmada elektromanyetik radyasyon ve buna yönelik maruziyet algılarının düşük çıkması gençlerin sıklıkla kullandıkları cep telefonu, airpods kulaklık üzere teknolojik araçların yaydığı elektromanyetik radyasyona karşı dikkatli olmaları gerektiğini ortaya koymuştur. Başka yandan, araştırma dataları yapılacak yeni çalışmalara bir yol haritası sağlayabilir.”
Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 29,6
Araştırmaya 61,1 bayan (725 kişi), 38,6 erkek (458 kişi) olmak üzere bin 187 kişi katıldı. Yaşları 18 ile 72 ortasında değişen iştirakçilerin yaş ortalaması 29,6 oldu. 31,5’i evli, 67,8’i bekar olan iştirakçilerin tahsil durumları ise 62,8’i üniversite, 19,5’i lisansüstü, 10,4’ü yüksekokul, 5,1’i lise, 1,6’sı İlköğretim olarak belirlendi.
Teknoloji kullanımına ait sorular yöneltildi
Araştırmada geliştirilen ERMA Ölçeğinin yanında demografik sorular ile birlikte cep telefonu kullanım maksatları, cep telefonu, kulaklık ve başka elektronik aygıtların kullanım alışkanlıkları, toplumsal medyada geçirilen müddet ve elektromanyetik radyasyon farkındalığına yönelik sorular da soruldu.
Katılımcıların ortalama puanı 34,9 oldu
Araştırmada kullanılan “Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı Ölçeği’nden” bin 187 iştirakçinin aldığı ortalama puan 34,9 bulundu. Ölçekten alınan puanlar 11-25 aralığında “Düşük Seviye”, 26-40 aralığında “Orta Seviye”, 41-55 puan aralığında “Yüksek Seviye” olarak bedellendiriliyor. Buna nazaran, araştırmada elde edilen 34,9 puan “orta seviyede” bir algıyı ortaya koydu.
Ölçekteki boyutlardan alınan puanlar incelendiğinde, dört unsurdan oluşan “Farkındalık” boyutundan alınan ortalama puan 13,23 bulundu. Öteki dört husustan oluşan “Bilinçlilik” boyutundan alınan ortalama puan 13,57 bulundu. Her iki boyutun puan aralığı; 4-9 aralığında “Az Seviye”, 10-15 aralığında “Orta Seviye”, 16-20 aralığında “Yüksek Seviye” olarak bedellendiriliyor. Buna nazaran, araştırmaya katılan bin 187 kişinin elektromanyetik radyasyon maruziyetine yönelik farkındalığı orta düzeyde; bilinçliliği orta düzeyde olduğu belirlendi.
Baz istasyonlarının ne hissettirdiği soruldu
Ölçekteki farkındalığa yönelik hususlar incelendiğinde; “Evimin yakınındaki baz istasyonlarından yayılan elektromanyetik radyasyonun ailemi etkileyeceğini düşünürüm”, “Evimin çok yakınında yüksek gerilim hattı olsa endişelenirim”, “Elektromanyetik kirlilik daima endişe ettiğim bir çevre sorunudur”, “Elektromanyetik radyasyon yayan cihazlardan mümkün olduğunca uzak dururum” tabirleri ölçekte yer aldı.
Orta düzeyde tasa tespit edildi
Ölçekteki bilinçliliğe yönelik hususlar incelendiğinde; “Yüksek gerilim, baz istasyonu ve trafo bulunan parklarda çocukların oynamaması gerektiğini düşünürüm”, “Elektromanyetik radyasyondan korunmak için saç kurutma makinasını az kullanırım”, “Yüksek gerilim hatları ve baz istasyonu yakınından ev almak veya kiralamak istemem”, “Cep telefonumda Airpods (kablosuz) yerine kablolu kulaklık tercih ederim” tabirleri ölçekte yer aldı. Öbür yandan, “Endişe” boyutundan alınan ortalama puan 8,15 bulundu. Buna nazaran, alınan puan 3-6 aralığında “Az Seviye”, 7-11 aralığında “Orta Seviye”, 12-15 aralığında “Yüksek Seviye” olarak bedellendiriliyor. Buna nazaran, araştırmada kaygı boyutundan alınan 8,15 puan orta düzeyde bir kaygı olduğunu ve bu kaygıdan ötürü tedbir almaya yönelik orta düzeyde bir algının var olduğunu gösterdi.
Kadınlar daha şuurlu, erkekler daha telaşlı çıktı
Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı çeşitli değişkenlere nazaran de incelendi. Cinsiyete nazaran yapılan incelemede, bayanların bilinçlilik puanı erkeklerden yüksek bulundu. Buna nazaran, kadınlarınerkeklere nazaran elektromanyetik radyasyon maruziyetine yönelik daha şuurlu olduğu ortaya çıktı. Lakin tasa boyutuna nazaran ise erkeklerin bayanlara nazaran daha telaşlı olduğu ve tedbir almaya yönelik algılarının daha yüksek olduğu sonucuna varıldı. Bayanların elektromanyetik farkındalık, bilinçlilik ve genel olarak algı düzeylerinin erkeklerden yüksek olduğu, tasa ve tedbir almaya yönelik algıların ise erkeklerde yüksek olduğu görülmüştür.
Yaş arttıkça algı düzeyi artıyor
Yaşa nazaran yapılan incelemede; iştirakçilerin yaşları 18-29 (Sosyal medya kuşağı); 30-45 (Televizyon kuşağı); 45-72 (Radyo kuşağı) olarak üç nesle ayrılarak karşılaştırılmıştır. Yaş arttıkça elektromanyetik radyasyon maruziyet algı düzeyinin arttığı ortaya çıkmıştır. Yapılan karşılaştırmada, algı düzeyi en yüksek nesil radyo jenerasyonu olarak isimlendirilen 45 yaş üzerindeki bireyler olarak bulundu. Daha sonra televizyon jenerasyonu yani 30-45 yaş aralığındaki şahısların algı düzeyi yüksek bulunmuştur.
Z jenerasyonu telaş duymuyor
Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algı düzeyi en düşük jenerasyon ise toplumsal medya nesli (18-29 yaş) bulundu. Yaş arttıkça elektromanyetik radyasyon maruziyet farkındalığı, bilinçliliği, telaş düzeyi ve buna yönelik tedbir alma algısı arttığı görüldü. Toplumsal medya jenerasyonu en kaygı etmeyen nesil olduğu için tedbir almaya yönelik algı düzeyleri öteki jenerasyonlardan daha düşük çıktı.
Maruziyet algısı eğitim yükseldikçe arttı
Öğrenim durumuna nazaran elektromanyetik radyasyon maruziyet algısı (ERMA) lisansüstü tahsil seviyesindeki iştirakçilerde en yüksek bulundu. Üniversite ile lisansüstü tahsil seviyesine sahip iştirakçiler karşılaştırıldığında farklılık tespit edildi, lisansüstü tahsil seviyesindeki şahısların üniversitedekilere nazaran farkındalık ve algı düzeyi yüksek bulundu. Yapılan sıralamada en yüksek ERMA düzeyi lisansüstü, ikinci sırada lise, üçüncü sırada yüksekokul yer aldı. ERMA düzeyinde son sırada ise üniversite öğrencilerinin olduğu belirlendi.
Katılımcıların birden fazla cep telefonunu baş ucunda tutuyor
“Yatarken cep telefonunuzu baş ucunda tutar mısınız?” sorusunun yöneltildiği araştırmada bin 187 iştirakçinin yarısından fazlası (55,8) “sıklıkla” cevabını verdi. Bazen diyenler 29,7, hiçbir vakit diyenler ise 14,2 bulundu. Ölçeğe nazaran yapılan karşılaştırmada, yatarken cep telefonunu baş ucunda tutma sıklığı arttıkça elektromanyetik radyasyon maruziyet algısı düştü. Algı düzeyi en yüksek, yani farkındalık, bilinçlilik ve telaş sahibi bireylerin bu soruya “hiçbir zaman” cevabı verdiği görüldü.
Kablosuz kulaklık kullanımı da soruldu
“Cep telefonunda airpods (kablosuz) kulaklık kullanır mısınız?” sorusuna bin 187 iştirakçinin 31,1’i “sıklıkla” dedi. Bazen diyenler 27,6, hiçbir vakit diyenler ise 41,1 oldu. Ölçeğe nazaran yapılan karşılaştırmada, cep telefonunda kablolu kulaklık kullananların ERMA algı düzeyi ve buna bağlı farkındalığı, bilinçliliği, kaygıya bağlı tedbir algısı en yüksek, airpods (kablosuz) tercih edenlerin daha düşük bulundu.
“Evinizin çok yakınında yüksek gerilim hattı var mı?” sorusuna 47,2 oranı ile en çok “bilmiyorum” cevabı verildi. İkinci sırada 44 ile “hayır” denildi. 8,5 ise “evet” dedi. Ölçeğe nazaran yapılan karşılaştırmada, meskeninin yakınında yüksek tansiyon çizgisi olmadığını belirtenlerin farkındalığı yüksek bulundu. Bilmiyorum ya da evet diyenlerin farkındalık, bilinçlilik ve telaş düzeyleri bariz bir halde daha düşük bulundu.
Katılımcıların yarısı dışarı çıkarken fişleri çekiyor
“Dışarı çıkarken elektronik aygıtların fişini çeker misiniz?” sorusuna 51,1 oranındaki iştirakçi “evet” dedi. 28’i “bazen”, 20,8’i ise “hayır” dedi. Ölçeğe nazaran yapılan karşılaştırmada, dışarı çıkarken elektronik aygıtların fişini çekme sıklığı arttıkça farkındalık düzeyi arttığı görüldü. Evet ve bazen diyenlere nazaran, hayır diyenlerin farkındalık, bilinçlilik ve tasa düzeyi düşük çıktı.
Baş ağrısı çekenlerin maruziyet algısı düşük çıktı
“Baş ağrınız ne sıklıkla olur?” sorusuna 67,6 oranındaki iştirakçi “bazen” dedi. 16,3’ü “sıklıkla” cevabı verdi. Buna nazaran, bazen ve sıklıkla yani baş ağrısına sahip iştirakçi oranı 83,9 oldu. Yalnızca 16,2 oranındaki iştirakçi “hiçbir zaman” dedi. Baş ağrısı sıklıkla olanların ölçekten aldıkları puan en düşük yani elektromanyetik radyasyon maruziyet algıları daha düşük olduğu belirlendi. Bilhassa tasa boyutunda; baş ağrısı sıklıkla olanların puanı düşük, yani telaşı düşük çıktı ve buna bağlı tedbir almaya yönelik algıları da düşük çıktı. Öteki yandan baş ağrısı sıklığına “hiçbir zaman” diyenlerin telaş boyutunda düzeyi yüksek ve tedbir algılarının da yüksek olduğu belirlendi.
Araştırmaya katılanların yarısı toplumsal medyaya 1-3 saat ortası bağlanıyor
“Sosyal medyaya günde ne kadar süre bağlanırsınız?” sorusuna 1-3 saat diyenler 49,2’dir. Günde 4-6 saat bağlananlar 28,2, 1 saatten az bağlananlar ise, 15,5 olduğu belirlendi. Günde 7 saatten fazla toplumsal medyaya bağlananlar 6,8 bulundu. Ölçeğe nazaran yapılan karşılaştırmada günlük toplumsal medya kullanım mühleti arttıkça elektromanyetik radyasyon maruziyet algı düzeyi düştü. Günde 1 saatten az kullananların farkındalık, bilinçlilik ve tasaya bağlı tedbir algıları en yüksek bulundu. En düşük farkındalık, bilinçlilik ve tasa düzeyi 7 saatten fazla kullananlarda görüldü. Daha sonra 4-6 saat bunu takip etti.
Sosyal medyaya cep telefonundan bağlanılıyor
Sosyal medyaya hangi aygıttan bağlanıldığı sorulduğunda ise en yüksek oranda (92,9) cep telefonu denildi. Yalnızca 4,4’ü taşınabilir bilgisayar ve 2,2’si masaüstü bilgisayar karşılığı verdi. Cep telefonu toplumsal medyaya bağlanmada en yüksek oranda tercih edilen aygıt olarak bulundu.
Cep telefonu hangi maksatla kullanılıyor?
Cep telefonunun hangi gayelerle ne sıklıkla kullanıldığı ayrıyeten incelendi. Arama yapma sıklığı; 62,2 sıklıkla; 25,6 bazen; 7,6 nadiren; 3,5 hiçbir vakit bulundu.
Mesaj yazma sıklığı; 57,9 sıklıkla; 20,1 bazen; 13,8 nadiren; 4,2 hiçbir vakit bulundu.
Fotoğraf çekme sıklığı; 41,5 sıklıkla; 33,9 bazen; 18,3 nadiren; 3,5 hiçbir vakit bulundu.
Video çekme sıklığı; 33,7 nadiren; 29,1 bazen; 26,1 sıklıkla; 4,8 hiçbir vakit bulundu.
Müzik dinleme sıklığı; 51 sıklıkla; 21,3 bazen; 15,1 nadiren; 7,2 hiçbir vakit bulundu.
Film izleme sıklığı; 27,9 nadiren; 23 sıklıkla; 22,2 bazen; 18,2 hiçbir vakit bulundu.
Çevrimiçi toplantıya katılma sıklığı; 35,4 nadiren; 22,7 bazen; 21,8 hiçbir vakit; 9,2 sıklıkla bulundu.
Whatsapp’ta mesajlaşma/görüntülü arama sıklığı; 55,8 sıklıkla; 25,3 bazen; 12,8 nadiren; 4,2 hiçbir vakit bulundu.
Sosyal medya uygulamalarını kullanma sıklığı; 65,4 sıklıkla; 20,6 bazen; 7 nadiren; 4,6 hiçbir vakit bulundu.
Alarm kurma (Çalar saat) sıklığı; 62,5 sıklıkla; 19,1 bazen; 9,1 nadiren; 6,1 hiçbir vakit bulundu.
Elektronik posta kullanma sıklığı; 42 sıklıkla; 25,5 bazen; 19,3 nadiren; 8,1 hiçbir vakit bulundu.
Böylece cep telefonunun en çok temel kullanımı (arama yapma, mesaj yazma) yanında müzik dinleme, whatsapp’ta iletileşme / imajlı arama, toplumsal medya uygulamalarını kullanma ve çalar saat uygulaması kullanma emelleriyle da sıklıkla kullanıldığı tespit edildi.
Araştırmanın detayları
Elektromanyetik Radyasyon Maruziyet Algısı Ölçeği (ERMA-Ö) araştırmacılar tarafından geliştirilen 11 unsurlu ve 3 faktörlü geçerli ve sağlam bir ölçektir. Ölçekten 11 ile 55 ortasında puan alınabiliyor. Buna nazaran, puan arttıkça elektromanyetik radyasyon maruziyet risk algısı da yükseliyor. Ölçekte yer alan birinci dört husus “Farkındalık” boyutundaki, devamındaki dört husus “Bilinçlilik” boyutundaki ve son üç husus “Endişe” boyutundaki algı düzeyini ölçüyor. Böylelikle farkındalık, bilinçlilik ve telaşa yönelik algı düzeyini belirlemede kullanılabilen ERMA Ölçeği, Mühendislik alanı ile Toplumsal Bilimler alanının birleşmesiyle Türkiye’de birinci kere geliştirilmiş, elektromanyetik radyasyon maruziyetine yönelik risk algısını ölçebilen bir ölçek olarak alan yazına katılmış oldu.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
